На пазоў Міністэрства юстыцыі 10 студзеня 2023 года ў Вярхоўным судзе адбудзецца слуханне аб ліквідацыі аднаго са старэйшых аб’яднанняў, заснаванага яшчэ за савецкім часам, — Беларускага добраахвотнага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры. Кіраўнік арганізацыі Антон Астаповіч — добра вядомая асоба ў журналісцкім асяродку, ён аўтар блогаў і публікацый на тэму захавання матэрыяльнай спадчыны.
Як удакладняецца ў онлайн-раскладзе на сайце ўстановы, пачатак пасяджэння запланаваны на 10.00, разглядаць пазоў Мін’юста прызначана суддзя Кацярына Якутовіч. Пасля татальнай зачысткі грамадзянскай супольнасці цягам 2021-2022 гадоў Беларускае таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры заставалася адной з ацалелых недзяржаўных ініцыятыў, але ўрэшце ўлады дабраліся і да рупліўцаў нацыянальнага дойлідства.
Прататып цяперашняй гісторыка-культурніцкай арганізацыі паўстаў яшчэ ў 1965 годзе адмысловай пастановай ЦК КПБ і Савета міністраў БССР. Тады гэты быў сімбіёз у выглядзе дзяржаўна-грамадскай інспекцыі па кантролі за захаваннем стану матэрыяльных аб’ектаў мінуўшчыны, а таксама фонду, з якога вялося фінансаванне знакавых помнікаў па ўсёй тагачаснай рэспубліцы.
Дзякуючы “прымусова-добраахвотнай” форме дзейнасці, у 1980-х колькасьць чальцоў перавышала 1 мільён. За кошт сяброўскіх унёскаў фінансавалася рэканструкцыя і рэстаўрацыя шэрагу маштабных праектаў, у ліку якіх Сафійскі сабор у Полацку, Слуцкая брама ў Нясвіжы, колішні Кальвінскі збор у Смаргоні, сярэднявечны храм у Заслаўі, касцёл у Раўбічах ды іншыя.
У кіраўніцтве шматлікай арганізацыі былі многія вядомыя асобы — Арсеній Ваніцкі, Ніна Сняжкова, Ніна Мазай, Мікалай Дзямчук, Сяргей Марцалеў, Уладзімір Гілеп, Міхась Ткачоў, Ігар Чарняўскі і г.д.
Неўзабаве пасля абвяшчэння незалежнасці Беларусі таварыства адмежвалася ад дзяржавы і стала цалкам незалежным утварэннем. Адчувальны штуршок у сваёй дзейнасці суполка аднадумцаў атрымала ў 2007 годзе з прыходам на пасаду старшыні гісторыка-этнолага, музейнага супрацоўніка, універсітэцкага выкладчыка Антона Астаповіча.
Апантаны ідэяй нацыянальнага адраджэння, культуролаг адразу пазіцыянаваў сябе прынцыповым абаронцам гістарычнай каштоўнасці ў самым шырокім сэнсе, літаральна закідваючы дзяржаўныя ўстановы як скаргамі на парушэнні ахоўнага заканадаўства, так і прапановамі супрацы дзеля захавання бясцэнных матэрыяльных артэфактаў.
Што важна, Антон Астаповіч вызначыўся поўнай адкрытасцю для журналістаў: даваў кампетэнтныя каментары ў любой спрэчнай сітуацыі, арганізоўваў семінары і круглыя сталы для лепшага разумення тэмы, пры першай неабходнасці выступаў гідам і экспертам па помніках з “групы рызыкі”.
Акрамя таго, вёў аўтарскі блог на партале “Беларускі партызан”, дзе аналізаваў найбольш праблемныя пытанні гісторыка-культурнай спадчыны.
У ягоную кадэнцыю мэты і задачы Беларускага добраахвотнага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры былі пераасэнсаваныя і прапісаныя ў абноўленым статуце:
– выяўленне і ўлік помнікаў гісторыі і культуры на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь і за яе межамі;
– распаўсюд сярод насельніцтва ведаў пра помнікі, фармаванне на гэтай аснове нацыянальнай самасвядомасці і павагі да культурнай спадчыны іншых народаў, агульначалавечых культурных каштоўнасцей;
– ажыццяўленне грамадскага кантролю за выкананнем прадпрыемствамі, установамі і арганізацыямі, службовымі асобамі і грамадзянамі заканадаўства аб ахове і выкарыстанні помнікаў;
– прапаганда ведаў аб помніках і нормаў заканадаўства аб іх ахове і выкарыстанні.
У якіх менавіта пунктах Міністэрства юстыцыі ўгледзела крамолу, каб праз Вярхоўны суд ініцыяваць працэдуру ліквідацыі грамадскага аб’яднання, засяроджанага на гісторыка-культурніцкім змесце, — пытанне збольшага рытарычнае. Зрэшты, на фоне татальнага знішчэння любых праяваў самастойнасці анамаліяй быў бы якраз працяг існавання хоць нейкай гуманітарнай альтэрнатывы.
Яшчэ летась у ліпені Аляксандр Лукашэнка наўпрост заявіў пра неабходнасць “зачысткі” недзяржаўнага сектара, аргументаваўшы гэта тым, што ў невялікай краіне “цішком распладзілася” пад 2 тысячы розных НКА-НДА, а насамрэч “бандытаў і замежных агентаў”. І падсумаваў, што пад выглядам дабрачыннасці ўсе яны адпрацоўваюць "чужую палітычную замову".
Дагэтуль Вярхоўны суд да такіх “жалезных аргументаў” прыслухоўваўся бездакорна, таму мала шанцаў, што ў выпадку з абагульненымі “помнікамі” нешта будзе адкарэктавана.
Чытайце яшчэ:
Мінінфарм разблакаваў сайт “Народнай Волі”
У Філадэльфіі адкрылася пляцоўка для беларусаў — Belarus FREEDOM House
Статус “суагрэсара” — не перашкода: журналісцкі конкурс Мінабароны на “найлепшае асвятленне поспехаў Узброеных сіл”