Праўда кожнай меншасці – у адчуванні сваёй абранасці. І адначасова – выгнанасці. Асабліва ў нашым полі пошукаў нацыянальнай ідэнтычнасці. Класічны сюжэт: свядомыя супраць усяго свету. Маем права. Маем праўду. І нічога, што наваколле стабільна супраць. Мы яго яшчэ навучым радзіму любіць! Так, як мы прыдумалі. Логіка ментальнай партызанкі прымушае гуртавацца вакол сцягоў, прамаўляць лозунгамі, жыць дыверсіямі – і, натуральна, выкрываць здраднікаў. Тых, хто крочыць насуперак тваім схемам.
Топавы сеткавы бульбасрач апошніх дзён – менавіта пра гэта. Пра канфлікт беларускіх практык з беларускімі мроямі.
Вырабілі культур-энэрджайзер Глеб Лабадзенка з суполкай “Мова нанова” прома-ролік свайго праекту. Прасцюткі як верабейка: сэксі Вінцэнт у пошуках беларускамоўных прыгодаў залятае на свядомую аўтамыйню і лёгка здымае ажно дзвюх дзявуль перад носам прыфігелага расейскамоўнага дзецюка. У сюжэце таксама прэзентаваныя: часопіс Maxim (негатыўна), суперстар Саладуха (завочна, негатыўна), беларускамоўны дзялок у вышымайцы (пазітыўна) і свядомыя красуні (на думку аўтараў, пазітыўна – у сукенках і белых шорціках).
Хутка панабеглі ў фэйсбук крытычныя інтэлектуалы і збілі аўтараў на горкі яблык: сцэнар абы што, знята абы як, мантаж нулявы. І ўвогуле татальны сэксізм і гендэрны тэрор. Самыя памяркоўныя палічылі ролік прыхаваным здзекам з герояў – маўляў, гэта ўсё дэканструкцыя культурных шаблонаў. Ха-ха.
Ролік зацята разбіралі паводле прафесійных стандартаў. Тут спрачацца няма з чым: ён сапраўды збудаваны нягегла і неахайна.
Але ж і сеткавым дыскутантам варта супакоіцца: гэты зварот не да вас. А да носьбітаў простых жарсцяў і банальных гендэрных раскладаў. Да тых, хто не шукае (ды не заўважае) дасканалай формы і глыбокага зместу. І ставіцца абыякава да найноўшых (як на наш аграгарадок) плыняў гуманітарнага дыскурсу. Падазраю, што гэта большасць нацыі. Патэнцыйныя рэкруты “Мовы нанова”.
Гэта тыя, хто яшчэ не “свой” – бо “свае” шануюць уласную беларускасць прыватна і патрэбы ў супольных трэнінгах (ужо) не маюць. А тутэйшага “несвайго” лягчэй за ўсё прывабіць простымі заманушкамі: кажы па-беларуску – і ўсе дзеўкі твае! Гэта для хлопчыкаў. Гамані на мове – і здымеш плэйбойчыка! Гэта ўжо – для дзяўчат.
Дурноцце? Для прасунутых – так, трэшачок. А вось для тых, хто не ў тэме, – тое што трэба. Інэрцыйныя расклады масавай свядомасці паснулага “цэнтру Эўропы”. Родная і блізкая лухта.
Лабадзенка шчыруе на ніве папсавізацыі беларускасці. Ён вырабляе беларусбургеры. Бессэнсоўна тут чакаць шляхетнасці ды вытанчанасці. Бо маскульт па вызначэнні ёсць гульнёй з нацыянальным падсвядомым. Падставовым. Абмяжаваным. Тармазнутым. І таму попс заўсёды мае прысмак здаровага ідыятызму. Хочаш народнай любві – зрабі Саладуху. Глеб і зрабіў. Сувымерна першаўзору. Чотка пралічыў патэнцыйнага кліента.
Вядомыя рэчы: у канкурэнцыі медыяплыняў перамагае не лепшы, а найбольш зразумелы. Недасканалы, як я. Заклапочаны, як ты. Неўцямны, як мы ўдвох.
З чымсьці падобным гуляліся Саша і Сірожа, Марціновіч са сваім “Сфагнумам”, Курэйчык у “ГараШы”. Фэйсбучныя мысляры, дарэчы, памыляюцца: гэта не трэш. Брутальны выклік і эстэтычная партызанка тут прысутнічаюць фрагментарна і сарамліва. Больш падставаў лічыць ўсю пазначаную лінейку – ад зялёнага Міхалка да сталага Лабадзенкі – спробамі народнай (чытай: папсовай ці камерцыйнай) культур-вытворчасці. Пошукамі айчыннай культуры пасрэднасці.
Праект Беларусь (па вызначэнні Сяргея Дубаўца) незваротна выходзіць з-пад кантролю патэтычна-рамантычных контр-элітаў, каб паціху ператварыцца ў супольны фан. Маем новы фармат інтэлектуальнай прысутнасці і адпаведнае размеркаванне роляў: замест поля канструявання і засваення сэнсаў ды канцэптаў – глабальны цыркус з падзелам на забаўляльнікаў і спажыўцоў іх паслуг. Гэта не хвароба. Гэта новая сітуацыя. Перазагрузка. І “Мова нанова” – яе люстэрка.
Да новых элітаў нацыі трэба саспець. І адзіны шлях тут – праз часы пасрэднасці. Праз адбудову падмуркаў новай свядомасці. Праз смеццевы вецер. Таму рыхтуйцеся: далей будзе больш. Больш белых шорцікаў, патасных хлопчыкаў, беларускамоўных коцікаў, нацыянал-стрыптызу, міністраў ў саколках з Багдановічам і digital archaicа ў гіпермаркетах. Так пераможам... І не кажыце потым, што марылі не пра тое.