Закон «Аб супрацьдзеянні экстрэмізму» ўступіў у сілу ў 2007 годзе, пасля чаго некалькі разоў змяняўся. У адпаведнасці з артыкулам 19 гэтага закона забараняюцца распаўсюджванне, публічная дэманстрацыя, выраб, выданне, захоўванне і перавозка ў мэтах распаўсюджвання экстрэмісцкіх матэрыялаў — сімволікі і атрыбутыкі, інфармацыйнай прадукцыі, прызначанай для публічных дэманстрацыі, выкарыстання і распаўсюджвання або распаўсюджаныя любым спосабам у мэтах уцягвання ў экстрэмісцкую дзейнасць і яе прапаганды. На падставе заявы дзяржаўнага органа, суб'екта супрацьдзеянне экстрэмізму, тыя ці іншыя матэрыялы прызнаюцца "экстрэмісцкімі" па рашэнні суда, якое з'яўляецца падставай для іх уключэння ў рэспубліканскі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў.
Магчымасць шырокага выкарыстання закона "Аб супрацьдзеянні экстрэмізму" для абмежавання свабоды слова першапачаткова закладзена ў яго тэксце. Шматслоўныя азначэнні «экстрэмісцкай дзейнасці» і «экстрэмісцкіх матэрыялаў» — няясныя і расплывістыя. На іх падставе магчыма прызнаваць экстрэмісцкімі практычна любыя крытычныя выказванні, а не толькі тыя, што прапагандуюць гвалтоўныя ідэалогіі, што і адбываецца на практыцы ў сітуацыі, якая склалася ў Беларусі, — калі канстытуцыйныя палажэнні і міжнародна-прававыя абавязацельствы дзяржавы не ўлічваюцца пры вынясенні судовых рашэнняў.
Практычнае прымяненне Закона "Аб супрацьдзеянні экстрэмізму" ў дачыненні да СМІ было распачата неўзабаве пасля яго прыняцця. "Затрыманне" разнастайнай друкаванай, відэа- і аўдыёпрадукцыі падчас мытнага дагляду стала звычайнай практыкай. Ужо ў 2008 годзе Упраўленне Камітэта Дзяржаўнай Бяспекі (КДБ) па Гродзенскай вобласці ініцыявала некалькі працэсаў аб прызнанні экстрэмісцкімі розных інфармацыйных матэрыялаў і прадукцыі, раней канфіскаваных супрацоўнікамі мытні ці міліцыі: нумароў газет "Свабода" і "Glos znad Niemna na uchodzstwie", выдання “Хроніка парушэнняў правоў чалавека ў Беларусі ў 2004 годзе”, аўдыёзапісаў праграм Польскага радыё, бюлетэня “Свабодная думка”, экзэмпляраў часопіса “ARCHE.Пачатак”, кнігі Святланы Калінкінай і Паўла Шарамета “Случайный президент” і іншых. У выніку былі прызнаныя экстрэмісцкімі матэрыяламі дыскі з запісам варшаўскага канцэрту "Салідарныя з Беларуссю" і польскага дакументальнага фільма "Lekcja Bialoruskiego" ("Урок беларускай"), дыскі з фатаграфіямі з Кастрычніцкай плошчы ў Мінску — аб поствыбарных пратэстах у 2006 годзе.
У 2011 годзе адной з падстаў для спынення вяшчання радыёстанцыі «Аўтарадыё» па рашэнні Рэспубліканскай камісіі па тэлебачанні і радыёвяшчанні стала папярэджанне за распаўсюджванне інфармацыі, якая «ўтрымлівае публічныя заклікі да экстрэмісцкай дзейнасці», вынесенае Міністэрствам інфармацыі. Менавіта так была расцэнена фраза ў рэкламным роліку кандыдата ў прэзідэнты на выбарах 2010 года Андрэя Саннікава аб тым, што "лёс краіны вырашаецца не на кухні, а на плошчы". Судовае абскарджанне гэтага рашэння вынікаў не дало.
У 2013 годзе быў прызнаны экстрэмісцкімі матэрыяламі фотаальбом «Прэс-фота Беларусі 2011», які змяшчаў фотаздымкі, што перамаглі ў прафесійным конкурсе. Ён быў канфіскаваны ў фотажурналістаў мытнікамі пры ўвозе з Літвы ў Беларусь. У аснову рашэння суда легла меркаванне экспертаў аб тым, што «падборка матэрыялаў фотаальбома ў сукупнасці адлюстроўвае толькі негатыўныя аспекты жыццядзейнасці беларускага народа з уласнымі выдумкамі і высновамі аўтара, што з пункту гледжання сацыяльных нормаў, прынятых у грамадстве, і маральнасці, прымяншае аўтарытэт дзяржаўнай улады, падрывае давер да органаў улады з боку замежных дзяржаў, замежных ці міжнародных арганізацый». Следствам гэтага судовага рашэння стала таксама спыненне дзеяння ліцэнзіі на выдавецкую дзейнасць выдавецтва "Логвінаў" па рашэнні Міністэрства інфармацыі.
У 2014 годзе ў Беларусі былі створаныя рэспубліканская і абласныя экспертныя камісіі "па ацэнцы інфармацыйнай прадукцыі на прадмет наяўнасці (адсутнасці) у ёй прыкмет праявы экстрэмізму", якія фактычна атрымалі манаполію на выяўленне экстрэмізму. У большасці іх складаюць дзяржаўныя службоўцы, у тым ліку прадстаўнікі ведамстваў (КДБ, Мытнага камітэта і інш.), якія найбольш часта з'яўляюцца ініцыятарамі спраў аб прызнанні той ці іншай інфармацыйнай прадукцыі экстрэмісцкімі матэрыяламі.
2019 год азнаменаваўся ўключэннем у спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў двух фільмаў, знятых апазіцыйна настроенымі блогерамі, — гэта «Грань 2019» Паўла Спірына (аб наркагандлі ў Беларусі, дзе аўтар звязвае наркатрафік з дзейнасцю супрацоўнікаў МУС), і «Лукашэнка. Крымінальныя матэрыялы» блогера Нехта. Гэта прадэманстравала вяртанне да першаснай тэндэнцыі выкарыстання антыэкстрэмісцкага заканадаўства для барацьбы з крытычнымі выказваннямі.
Падчас наступу на свабоду слова, выкліканага пратэстамі пасля выбараў 2020 года, выкарыстанне заканадаўства аб барацьбе з экстрэмізмам набыло беспрэцэдэнтныя маштабы. Яно стала падставай для пераследу супрацоўнікаў СМІ і блакіравання непажаданага кантэнту. Звычайнай практыкай стала прыцягненне да адміністрацыйнай адказнасці за матэрыялы, размешчаныя да таго, як яны былі прызнаныя экстрэмісцкімі (у прыватнасці кантэнт Telegram-каналаў), значна пашырылася прымяненне антыэкстрэмісцкіх артыкулаў Крымінальнага кодэкса.
Увосень 2020 года самы буйны апазіцыйны Telegram-канал NEXTA-Live і яго лагатып NEXTA былі прызнаныя экстрэмісцкімі матэрыяламі. Рэдактарам гэтага Telegram-канала Сцяпану Пуцілу і Раману Пратасевічу былі завочна прад'яўлены абвінавачанні па трох артыкулах Крымінальнага кодэкса. Яны сталі першымі беларускімі грамадзянамі, якія былі ўключаны КДБ у "Спіс арганізацый і асоб, якія маюць дачыненне да тэрарыстычнай дзейнасці", на падставе таго, што з'яўляюцца абвінавачанымі па крымінальнай справе па артыкуле 293 (масавыя беспарадкі).
Змяненні, унесеныя ў закон "Аб супрацьдзеянні экстрэмізму" ў 2021 годзе пашырыли магчымасці, якія існавалі і раней, для прыцягнення да адказнасці за крытычныя выказванні. У прыватнасці, у пералік відаў "экстрэмісцкай дзейнасці" былі ўключаны:
-
абраза або дыскрэдытацыю органаў дзяржаўнай улады і кіравання, прадстаўніка ўлады;
-
распаўсюджванне заведама ілжывых звестак аб палітычным, эканамічным, сацыяльным, ваенным або міжнародным становішчы Рэспублікі Беларусь, прававым становішчы грамадзян у Рэспубліцы Беларусь, якія дыскрэдытуюць Рэспубліку Беларусь;
-
супрацьпраўныя дзеянні супраць грамадскага парадку і грамадскай маральнасці, парадку кіравання, жыцця і здароўя, асабістай свабоды, гонару і годнасці асобы, маёмасці ў мэтах распальвання варожасці.
З'явілася паняцце "экстрэмісцкага фарміравання" — гэта "група грамадзян, якая ажыццяўляе экстрэмісцкую дзейнасць, або аказвае іншае садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці, або прызнае магчымасць яе ажыццяўлення ў сваёй дзейнасці, або фінансуе экстрэмісцкую дзейнасць". Яго наяўнасць устанаўліваецца ў пазасудовым парадку Міністэрствам унутраных спраў або Камітэтам дзяржаўнай бяспекі.
Услед за Telegram-каналамі "экстрэмісцкімі матэрыяламі" сталі прызнаваць кантэнт незалежных анлайн-СМІ - тэлеканала "Белсат", спартыўнага анлайн-медыя tribuna.com, вядучага інфармацыйнага партала tut.by і сайта zerkalo.io, які замяніў яго пасля блакіроўкі , рэгіянальных медыя «EX -PRESS.BY», "Барысаўскія навіны" і іншых. Паколькі практычна любы СМІ Беларусі выкарыстоўваў матэрыялы tut.by, усе яны апынуліся перад рызыкай прыцягнення да адказнасці за распаўсюджванне экстрэмісцкіх матэрыялаў.
З лета 2021 года колькасць судовых рашэнняў аб прызнанні экстрэмісцкімі матэрыяламі рэзка ўзрасла. Пераважная большасць з іх датычылася Telegram-каналаў. Апроч каналаў у Telegram у спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў уключаліся акаўнты незалежных СМІ ў розных сацыяльных сетках.
Новаўвядзенне антыэкстрэмісцкага заканадаўства ў выглядзе "экстрэмісцкага фарміравання" стала прымяняцца для пераследу прадстаўнікоў медыя. Рашэннем Міністэрства ўнутраных спраў прызнана экстрэмісцкім фарміраваннем і забаронена дзейнасць "групы грамадзян, аб'яднаных праз інтэрнэт-рэсурсы "Белсат"; рашэннем КДБ — "група грамадзян Беларусі з ліку супрацоўнікаў інфармацыйнага агенцтва БелаПАН"
Яшчэ адным аспектам прымянення заканадаўства аб барацьбе з экстрэмізмам для абмежавання ўплыву незалежных СМІ стала масавае прыцягненне да адказнасці карыстальнікаў Інтэрнэту за распаўсюджванне медыя-кантэнту, прызнанага "экстрэмісцкімі матэрыяламі" (па артыкуле 19.11 Кодэкса аб адміністрацыйных правапарушэннях), — прычым не толькі ў выглядзе штрафаў, але і ў выглядзе пазбаўлення волі (адміністрацыйнага арышту).
